Cumhuriyet sonrası Ankara’da hızla büyüyen gecekondulaşmaya çözüm bulmak amacıyla 1948 yılında yayınlanan 5218 Sayılı Yasa ile Ankara Belediyesi konutsuz halka ucuz konut yaptırmak üzere görevlendirilmiştir. Bu yasaya göre belediyenin, kendi mülkiyetinde olan veya mülkiyetine geçecek arsa ve araziden İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın konut yaptırma; vatandaşlara uygun arsa tahsis ve teslim etme; binalar yapıldıktan sonra da vatandaşların bu konutları mülkiyetlerine geçirmelerini sağlama yetkisi vardır. Yasa uyarınca kendilerine arsa tahsis edilenler üç yıl sonuna dek belediyece gösterilen tipte konut yapmak zorundadırlar. Aksi takdirde tahsis edilmiş arsaların geri alınmaları söz konusudur. Yine 1948 yılında çıkarılan 5228 Sayılı Yasa ile de; hazine, özel idare veya devletin tasarrufundaki tüm alanlarda belediyelere ucuz arsa üretme görevi verilerek konut sunumunun arttırılması amaçlanmış ve maliyeti düşürücü kredi kolaylıkları sağlanmıştır.

5218 ve 5228 Sayılı Yasalara uygun olarak; Ankara’da merkezi ve yerel yönetimin birlikte gerçekleştirdikleri ilk uygulama örneği “Yenimahalle”dir. İvedik civarında 46 ha hazine arazisi yanında kooperatif ve şahıslardan satın alınan 60 ha alan bu uygulama için seçilmiştir. Alanda belediyenin göstereceği tipte konut yapmak zorunludur. Konut tipi projeleri yarışmasında birimler için ayrı yarışma yapılmış, her tipte birinci olan proje uygulanmak üzere arsa dağıtılanlara verilmiştir. Yenimahalle’de izlenen ucuz arsa, yapı zorunluluğu, uygun kredi politikalarıyla 2015 adet parsel üretilerek halka dağıtılmıştır. Olabildiğince çok parseli sığdırmak amacıyla parsel büyüklükleri ve cephe genişlikleri minimumda tutulmuştur. Yenimahalle’de ilk kurgu mahalle ölçeğinde, açık mekânlar ve yapılı çevre açısından olumlu, kat yükseklikleri ve yapı genişlikleri ve sokak genişlikleri arasında uygun bir ölçek ilişkisi olan bir yerleşim oluşturmaya yöneliktir. Yerleşimin Ankara’ya olan uzaklığı da göz önüne alınarak idari, kültürel ve eğlence, ticaret merkezleri için planda yer ayrılmış ve gerekli yeşil alanlar önerilmiştir.

Yenimahalle’de yapı düzeni olarak bitişik yapı düzeni ve iki ve tek katlı, ön ve arka bahçeli, sokakla doğrudan ilişkilenen tek yapıda tek konut tipi önerilmiştir. Konut yapılarında mütevazı bir ölçek esas alınmıştır. İki katlı yapılar bodrum kat, zemin kat ve bir normal kattan oluşmuş, cephe düzeni olarak tek hareket giriş cephesinde, cepheden içeri çekilen balkonla elde edilmiştir. Konutlar alt katta; tek mekân olarak yemek ve misafir odası, mutfak ve tuvalet, üst katta; banyo ve yatak odaları biçiminde ele alınmıştır. Tek katlı yapılarda ise girişle ilişkilenen misafir yemek odası, bir koridorla ulaşılan iki oda, mutfak ve ıslak hacimlerden oluşan bir kurgu göze çarpmaktadır. Yerleşimden günümüze ulaşan konut örneği oldukça sınırlıdır.

Metin aşağıda yer alan kaynaktan yararlanılarak oluşturulmuştur.
Tokman, Y.1986. “Yenimahalle Uygulaması”, Dar Gelirlilere Konut Sempozyumu, TÜBİTAK, Yapı Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.

Mehmet Yıldırım
Yenimahalle Genel
Röportajı Yapan: Umut Şumnu, Ece Akay Şumnu
Röportajı Derleyen: Umut Şumnu

Şükran Kale ve Nuran Oğultürk
Ragıp Tüzün Caddesi No:90
Röportajı Yapan: Umut Şumnu, Ece Akay Şumnu
Röportajı Derleyen: Tezcan Karakuş Candan